PHP'nin Yapı Taşları

yilmazmurat · Mesaj: 1000+ Kayıt: Jul 28, 2004 Mesajlar: 2083 Konum: ısparta

PHP, bir programlama dili olarak, değişkenler, değişkenlerin değerleriyle bir işlem yapmayı sağlayan işlemciler, işlemcilerle oluşturulan deyimler ve nihayet bunların tümünü toplu olarak kullanmamızı sağlayan işlevlere (fonksiyonlara) sahiptir. PHP, nesne-yönelimli (object-oriented) bir dil olduğu için, nesne oluşturma imkanına ve bunların kullanılmasını sağlayan metodlara da sahiptir. Bütün bu imkanları kullanarak, PHP ile bir veritabanından veri alarak, bunları HTML etiketlerinin değerleri olarak kullanabiliriz; Web sitemizi ziyaret eden kişilerden bilgi alabiliriz, bu bilgilerle işlemler yapabiliriz. PHP'nin çeşitli komutlarını, deyimlerini ve fonksiyonlarını kullanarak, programımızın çalıştığı Web sunucusunun bulunduğu bilgisayara da çeşitli dosya işlemleri yaptırabiliriz.

PHP programını durdurmak

Şimdi belki PHP'yi durdurmayı hiç düşünmüyorsunuz; ama ilerde bir fonksiyonun vereceği sonucun bütün programın durdurulmasını gerektiği zamanlar olabilir. PHP'nin resmî el kitabına bile ilk baskısında konulması unutulmuş olan programı durdurma komutu, exit kelimesidir; hiç bir parametre almadan çalışır.
Bu tür karmaşık uygulamalara geçebilmek için önce, PHP dilinin unsurlarını biraz yakından inceleyelim.

Değişkenler

Programcılıkta işlemlerimizi değişkenlerle yaparız. Değişkeni bir kap gibi düşünebilirsiniz. Sözgelimi "Gün," değişkenin adı ise bu değişkenin değeri Pazar, Pazartesi, Salı, vd., olabilir. Her değişken, türüne göre, ya bir ya da daha fazla değer tutar. Adından da anlaşılacağı gibi değişkenin değeri değişir! Bu değişikliği biz yapabiliriz; programın kendisi yapabilir.

PHP'de de, bir çok başka bilgisayar programlama dilinde olduğu gibi değişkenlerin içine bir değer konmadan önce tanımlanması mümkündür; fakat gerekli değildir. Değişkenleri adının önüne $ işareti koyarak tanımlarız:

$adi;

$soyadi;

$123;

$sevdigiRenk;

Değişkenler, harf, rakam veya alt çizgi (_) ile başlayabilirler; bu karakterleri içerebilirler; ama içinde boşluk veya diğer işaretler bulunamaz. PHP değişkenleri her türlü değişken tutabilirler: bir değişkenin adının yazılış şekli onun tutabileceği değerin niteliğini belirlemez. Dolayısıyla, "$adi" değişkenin değeri "Reşit" da olabilir, "1255" de olabilir.

PHP'de genellikle değişkenleri değerini atayarak belirleriz:

$adi = "Reşit";

$soyadi = "Gülen";

$123 = 123;

$sevdigiRenk = "yeşil";

Değişkenler, kullanıldıkları işleme, taşıdıkları değeri verirler:

print $adi;

komutu, eğer değeri "Reşit" ise "Browser penceresine "Reşit" kelimesini yazdırır.

PHP'de özel bir değişkene değişken adı olarak kullanılacak değerleri de atayabiliriz:

$adi = "Reşit";

$degisken = "adi";

print $$degisken;

Burada Browser penceresine yine "Reşit" kelimesi yazılacaktır; çünkü PHP $degisken adlı değişkenin "adi" adlı değişkeni tuttuğunu bilecek ve iki Dolar işaretini görünce, $degisken'in değerini değil, onun tuttuğu değişkenin değerini yazacaktır. Bu, size şu anda karışık görünebilir. Daha sonra döngüleri gördüğümüzde bu tekniği bir satırlık kod ile yüzlerce değeri yazdırmakta kullanacağız. Bu teknik şöyle de kullanılabilir:

$degisken = "adi";

$$degisken = "Reşit";

print "$adi";

print $$degisken;

print "${$degisken}";

print "${'adi'}";

Buradaki dört "print" komutu da Browser'a "Reşit" kelimesini yazdıracaktır.

PHP'de bir değişkenin tuttuğu değer, bir başka değişkene atanabilir. Bu ya duragan, ya da dinamik olarak yapılır. Duragan yöntemde:

$birinci_degisken = "Nurcan";

$ikinci_degisken = $birinci_degisken;

$birinci_degisken = "Tülay";

print $ikinci_degisken;

Buradaki "print" komutu Browser penceresine "Reşit" kelimesini yazdıracaktır. İki değişken arasındaki değer alış-verişi birinci değişkenin tuttuğu değeri değiştirmeden önce olduğu için, ikinci değişken birinci değişkenin ilk değerini almış oldu. Fakat kimi zaman iki değişken arasındaki değer alış-verişi sürekli (dinamik) olsun isteriz. PHP, buna, ilk atama sırasında & işareti kullanırsak izin verir:

$birinci_degisken = "Nurcan";

$ikinci_degisken = &$birinci_degisken;

$birinci_degisken = "Tülay";

print $ikinci_degisken;

Buradaki "print" komutu ise Browser penceresine "Tülay" kelimesini yazdıracaktır. Çünkü iki değişken arasındaki değer alış-verişi birinci değişkenin tuttuğu değeri değiştirmeden önce halde, ikinci değişkene birinci değişkenin değerini dinamik olarak atamış olduk. Atama işlemi sırasında & işareti kullandığımız için, birinci değişkenin değeri değiştiğinde ikinci değişkenin de değeri değişecektir.

Veri Türleri

PHP, değişkenlere, tuttukları değere göre farklı bellek alanı tahsis eder; bu bakımdan verilerimizin türü etkin bir programcılık açısından önem taşır. Ayrıca PHP, diğer bütün programlama dilleri gibi belirli veri türleri ile belirli işlemleri yapar veya yapamaz. Örneğin, ancak iki sayı arasında aritmedik toplama yapılabilir. İki metin tutan değişken aritmetik olarak toplanamaz; ancak içerdikleri değerler ardarda eklenebilir. Ne var ki, PHP sizin aritmetik toplama mı, yoksa ardarda ekleme mi yapmak istediğinizi bilmek durumunda değildir. (PHP'ye 'muazzam dil' dedik; içinde yapay zekâ var demedik!) Dolayısyla değerleri 5 ile 6 olan iki değişkeni topladığınız zaman ortaya 11 yerine 56 çıkarsa, kabahati PHP'de değil, değişkenlere veri atayan kişide (büyük bir ihtimalle kendinizde) aramalısınız.

PHP açısından dünyada altı tür değer vardır:

Tamsayı (Integer): 5,124, 9834 gibi

Çift (Double): 3,567 gibi

Alfanümerik (String): "Reşit" gibi

Mantıksal (Boolean): doğru (true)/yanlış (false) gibi

Nesne (Object)

Dizi (Array)

Bazı uzmanlara göre, gerçekte PHP'de mantıksal (boolean) değişken türü yoktur. B kanının sebebi, PHP'nin true (doğru) ya da false (yanlış) olarak atadığımız değerleri 1 ve boş/null değerlere çevirmesi, mantıksal olarak sorgulandığında 0 dışındaki tam ve ondalık değişkenleri TRUE, 0'ı FALSE sayması, ve boş alfanümerik değişkenleri FALSE, dolu alfanümerik değişkenleri ise TRUE olarak değerlendirmesidir. Ancak daha sonra gereceğimiz gibi PHP, Mantıksal/Boolean adında bir değişken değiştirme fonksiyonuna sahiptir ve bu tür değişkenlerin türü sorulduğunda "boolean" karşılığını verir.

Tür Değiştirme

Değişkenlere atadığımız değerlerinin türlerini genellikle biliriz; ama yüzlerce değişkenle uğraştığımız bir Web programında değişken türünü unutmak çok kolaydır. Kimi zaman da değişkenlere program yoluyla değer atarız; başka bir deyişle programımız bazı değişkenleri kendisi oluşturabilir, ve bunlara kendisi değer atayabilir. Bu tür program yoluyla atanan değerlerin de türünde kuşkuya kapıldığımız anlar olabilir. Bir değişkenin değerinin türü hakkında kuşkunuz varsa, en emin yol bunu PHP'nin kendisine sormaktır. Bu sorgulamayı gettype() fonksiyonu ile yaparız.

Fonksiyon

PHP'nin gettype() ve print() gibi, kendi içinde bulunan kullanılmaya hazır bir çok fonksiyonu vardır. Daha sonra kendi fonksiyonlarımızı yazmanın yollarını da göreceğiz. Programcılık dilinde ister dile ait olsun, ister kendimiz yazmış olalım, bir fonksiyonu kullanmaya "fonksiyon çağırma" denir. Fonksiyonlar da fonksiyon çağırabilirler. Çağrılan bir fonksiyon ya kendisinden beklenen işi yapar, ya da kendisini çağıran işleme veya fonksiyonu bir değer sunar. Buna fonksiyondan dönen değer denir.
Şimdi, bir PHP programı yazalım, bir takım değişkenlere değerler atayalım ve bunların türlerini PHP'ye soralım. Bir düzyazı programı ile şu metni yazın ve turler.php adıyla kaydedin:

<HTML>

<HEAD>

<TITLE>PHP'de Degisken Turleri</TITLE>

<m e t a http - e q u i v="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">

<m e t a http - e q u i v="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">

</HEAD>

<BODY>



<H2>

<?php

$sayi = 5;

print("Birinci değişkenin adı: \$sayi ");

print("Değeri : ");

print "$sayi ";

print("Türü : ");

print gettype( $sayi ) ; //tamsayi/integer

print " ";

print " ";

$alfanumerik = "Reşit";

print "İkinci değişkenin adı: \$alfanumerik ";

print "Değeri : ";

print "$alfanumerik ";

print("Türü : ");

print gettype( $alfanumerik ) ; //alfanümerik/string

print " ";

print " ";

$ondalik = 5.1234;

print "Üçüncü değişkenin adı: \$ondalik ";

print "Değeri : ";

print "$ondalik ";

print("Türü : ");

print gettype( $ondalik ) ; //çift,ondalık/double

print " ";

print " ";

$mantiksal = true;

print "Üçüncü değişkenin adı: \$mantiksal ";

print "Değeri : ";

print "$mantiksal ";

print("Türü : ");

print gettype( $mantiksal ) ; //mantıksal/boolean

print " ";

print " ";

?>

</H2>



</BODY>

</HTML>

Bu programı çalıştığımızda karşımıza şöyle bir görüntünün gelmesi gerekir:
Burada mantıksal (boolean) değer olarak doğru anlamına true değeri atadığımız halde, PHP'nin bu değişkenin değeri olarak 1'i gösterdiğine dikkat edin. PHP'de bir fonksiyon, elde ettiği değer doğru ise sonuç olarak 1 değerini verir. (Yanlış/false değerinin neye çevrildiğini bulabilir misiniz?)

Escape

turler.php dosyasını yazdıysanız, şu satırdaki, ters-bölü işareti dikkatinizden kaçmamış olmalı:

print "İkinci değişkenin adı: \$alfanumerik ";

Daha önce gördük ki, tek veya çift tırnak içine de alsak, PHP, bir değişken adını gördüğü zaman onun yerine o değişkenin tuttuğu değeri yazar. PHP bunu, değişken adının başındaki $ görerek yaparak. $ işareti gibi PHP için özel anlamı olan işaretlerin anlamlandırılmasını önlemek ve bu işaretleri düz metin saymasını sağlamak için bu işaretlerin önüne ters-bölü işareti koyarız. Buna o karakteri kurtarma veya ESCaping denir. PHP'nin anlamlı işaretleri ve bunların ESCape-yazılışı şöyledir:

\' Tek tırnak

\" Çift tırnak

\\ Ters-bölü

\$ Dolar işareti

\n Yeni Satır (New Line)

\r Satır Başı (Return)

\t Sekme (Tab) karakteri

Kimi zaman bir değişkene atadığımız değerin türünü değiştirmek gerekir. Bunu settype() fonksiyonu ile yaparız. Elimizde böyle bir imkan var diye, bir değişkenin alfanümerik (String) olan değerini sayıya çevirebileceğini sanmayın. PHP buna çok kızar! Şu örneği de tur_degistir.php adıyla kaydedelim:

<HTML>

<HEAD>

<TITLE>PHP'de Degisken Turleri</TITLE>

<m e t a http - e q u i v="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">

<m e t a http - e q u i v="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">

</HEAD>

<BODY>



<H2>

<?php

$degisken = 5.67890;

print("Değişkenin değeri : ");

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double

print " ";

print " ";

print "İlk değiştirme işlemi: Alfanümerik/String: ";

settype( $degisken, string ); //alfanümerik/string

print "Değeri : ";

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; //alfanümerik/string

print " ";

print " ";

print "İkinci değiştirme işlemi: Tamsayı/Integer: ";

settype( $degisken, integer ); //Tamsayı/Integer

print "Değeri : ";

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; //Tamsayı/Integer

print " ";

print " ";

print "Üçüncü değiştirme işlemi: Ondalık/Double: ";

settype( $degisken, double ); //çift,ondalık/double

print "Değeri : ";

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double

print " ";

print " ";

print "Dördüncü değiştirme işlemi: Mantıksal/Boolean: ";

settype( $degisken, boolean ); // Mantıksal/Boolean

print "Değeri : ";

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; // Mantıksal/Boolean

print " ";

print " ";

?>

</H2>



</BODY>

</HTML>

Bu programı çalıştırdığımızda, ilk atadığımız değerin ondalık/double olarak belirlendiğine dikkat edin. Bu değerin türünü alfanümerik/string olarak değiştirdiğimizde değişmediğini görüyoruz. Fakat tamsayı/integer'a çevirdiğimizde PHP değerin tamsayı bölümünü alıyor; ondalık-kesir bölümünü atıyor. Nitekim daha sonra değişkerin türünü yeniden ondalık yaptığımız halde, atılan bu bölüm geri gelmiyor. Son olarak değişkeni mantıksal ifade olarak değiştirdiğimizde, değerin doğru/true olduğunu anlıyoruz; değer olarak bize 1 dönüyor. PHP, sıfır dışındaki tüm değerleri doğru/true'ya çevirir; sıfır'ı ise yanlış/false olarak atar ve boş/null değer verir.
Şu anda PHP'yi tam bilemediğimiz için nerede kullanılır kestiremiyoruz, ama diyelim ki burada olduğu gibi, değişkeni bir daha düzelmeyecek şekilde değişikliğe uğratmak istemeyebiliriz; fakat yine de değerinin türünü değiştirmek isteyebiliriz. Bunu da nerede kullanabiliriz, şu anda bilmiyoruz. Ama diyelim ki, böyle bir işlem yapmaya ihtiyacımız oldu! Hatırlıyor musunuz, biraz önce özel bir şekilde bir değişkene başka bir değişkenin adını değer olarak vererek, aslında bu değişkenin ilk değişkenin değerini almasını sağlamıştık. Burada da aynı tekniği kullanabiliriz. Bu kodu da tur_kopyala.php adıyla kaydedin:

<HTML>

<HEAD>

<TITLE>PHP'de Degisken Turleri Kopyalama (Casting)</TITLE>

<m e t a http - e q u i v="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">

<m e t a http - e q u i v="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">

</HEAD>

<BODY>



<H2>

<?php

$degisken = 3.1418;

print("Değişkenin değeri : ");

print "$degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $degisken ) ; //çift,ondalık/double

print " ";

print " ";

print "İlk kopyalama işlemi: Alfanümerik/String: ";

$kopya_degisken = ( string ) $degisken; //alfanümerik/string

print "Değeri : ";

print "$kopya_degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $kopya_degisken ) ; //alfanümerik/string

print " ";

print " ";

print "İkinci kopyalama işlemi: Tamsayı/Integer: ";

$kopya_degisken = ( integer ) $degisken; //Tamsayı/Integer

print "Değeri : ";

print "$kopya_degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $kopya_degisken ) ; //Tamsayı/Integer

print " ";

print " ";

print "Üçüncü değiştirme işlemi: Ondalık/Double: ";

$kopya_degisken = ( double ) $degisken; //çift,ondalık/double

print "Değeri : ";

print "$kopya_degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $kopya_degisken ) ; //çift,ondalık/double

print " ";

print " ";

print "Dördüncü kopyalama işlemi: Mantıksal/Boolean: ";

$kopya_degisken = ( boolean ) $degisken; // Mantıksal/Boolean

print "Değeri : ";

print "$kopya_degisken ";

print("Türü : ");

print gettype( $kopya_degisken ) ; // Mantıksal/Boolean

print " ";

print " ";

?>

</H2>



</BODY>

</HTML>

Bu programın can alıcı noktası örneğin "$kopya_degisken = ( boolean ) $degisken;" şeklindeki komut; burada $kopya_degisken adlı değişkene $degisken adlı değişkenin değerini (eşittir işareti ile) kazandırırken, arada yeni değişkenin kazanmasını istediğimiz türün adını parantez içinde yazıyoruz. Burada gerçekte, $degisken adlı değişkenin değerine hiç bir şey olmuyor. Bu programı çalıştırırsanız, ilk değerin ontalık kısmının önceki örnekte olduğu gibi değişim işlemi sonunda tamamen yok olmadığını görebilirsiniz.
$degisken adlı değişkenin değeri değişmeden durduğu için üçüncü adımda yıptığımız ondalık tür olarak kopyalama sonucu yeni değişkenin değeri yine kesiri ile karşımıza çıkıyor.

Dört yararlı fonksiyon

PHP'de değişken değer türü değiştirmekte kullanabileceğimiz kullanılmaya hazır fonksiyon vardır. ilerde döngüleri ele aldığımızda daha çok anlam kazanacak olan bu değişkenleri şimdilik bir kenara kaydedin:

isset() ve unset()

PHP, bir değişken tanımlandığı anda, sanki içinde değer varmış gibi, bilgisayarın belleğinde yer ayırır. Bu bazen bilgisayarın kıt kaynaklarını zorlayabilir. isset() fnksiyonu, PHP'nin bir değişkenin içinde değer bulunup bulunmadığını sınamasını sağlar. unset() ise varolan bir değişkeni yok eder. Bu iki fonksiyonu birlikte kullanabiliriz ve boş değişkenleri yok ederek, bilgisayarın belliğinde yer açabiliriz:

if (isset($bir_degisken)) {

print( $bir_degisken );

}

else {

unset($bir_degisken);

}

Bu kod parçası, $bir_degisken isimli dğişkenin içi boş değişse, içeriğini görüntüleyecek, içi boş ise varlığına son verecektir.

empty()

isset() fonksiyonun tersi işleve sahiptir; bir değişkene değer atanmamışsa, veya değeri sıfır veya boş alfanümerik (null string) ise, doğru (True) değeri verir.

$bir_degisken = 123;

echo empty($bir_degisken);

$bir_degisken = "";

echo empty($bir_degisken);

Bu program parçası Browser penceresine sadece empty() fonksiyonun doğru sonuç verdiği birinci echo() deyiminde 1 yazdıracaktır.

is_string(),is_integer(),is_double(),

Sınadıkları değişkenin aradıkları türden değer içermesi halinde doğru 'True) sonuç verirler.

<?php

$a = 6.567;

if (is_double($a)) {

print ("A Double'dır ");

}

$b = "Reşit";

if (is_double($a)) {

print ("B String'dir ");

}

$c = 6;

if (is_int($c)) {

print ("C Integer'dır ");

}

?>

Bu kod, Browser penceresine "A double'dır, B String'dir, C Integer'dır" yazdıracaktır. PHP'de bu fonksiyonlara benzeyen fakat başka tür değer arayan şu fonksiyonlar da vardır: is_array(), is_object.

intval(), doubleval(), doubleval()

Bir değişkenin değerinin türünü başka bir türe çevirmeye yararlar. intval(), ortaya çıkartacağı tamsayı değişkenin 10 tabanlı (decimal) veya 16 tabanlı (hexadecimal) olmasını sağlayan ikinci bir argüman alabilir:

<?php

$a = "123ABC";

$b = inval($a, 16)

print ($b);

?>

Bu program Browser penceresine, 123'ün hexadecimal ifadesi olan "1194666" yazdıracaktır.

İşlemciler (Operatörler)

Yukarıdaki örnekleri birlikte yaptıysak, = işaretini bol bol kullandık ve böylece PHP'nin bir çok operatöründen biriyle tanıştık. Buna PHP dilinde "atama operatörü" denir. Bu işlemci sadece yukarıda kullandığımız gibi, bir değişkenin bir değere eşitliğini ilan etmek amacıyla kullanılmaz. Örneğin:

print ( $sayi = 123 ) ;

ifadesinde olduğu gibi, bir fonksiyonun içinde de hem atama işlemi yapılabilir; hem de işlem yürütülür. PHP'nin aritmetik, birleşik-atama, birleştirme, karşılaştırma ve mantıksal sınama operatörleri vardır.

Aritmetik işlemciler:

+ Toplama 6+5 = 11

- Çıkartma 6-5 = 1

/ Bölme 6/5 = 1.2

* Çarpma 6*5 = 30

% Kalan (Modulus) 6%5 = 1

Aritmetik işlemleri gerçek sayılarla yaptığımız gibi, tuttuğu değer sayı olan değişkenlerle de yapabiliriz.

Daha önce, PHP'de değişken tanımlar ve bunlara değer atarken sayı olan değişkenleri tırnak işareti kullanmadan, alfanümerik değişkenleri ise tırnak içinde yazdığımızı hatırlayacaksınız. Bu, geleneksel hale gelmiş olan bir programcılık alışkanlığıdır. PHP, tırnak kullanmasanız da bir değişkenin sayı olup olmadığını anlar; daha sonra bu değişkenlerle aritmetik işlem yapabilir. PHP ayrıca rakamla başlayan alfanümerik değişkenleri sayı olarak kullanmaya kalktığınızda, bu değerin başındaki bütün rakamları sayı olarak kabul eder. PHP açısından harf veya işaretle başlayan alfanümerik değişkenlerin sayı olarak değeri sıfırdır. Örnek:

$a = 6;

$b = "22/A"

print ($a + $b)

sonuç olarak 28'i verecektir; veya

$a = 6;

$b = "A/22"

print ($a + $b)

sonuç olarak 6 çıkacaktır. Bu küçük deneyi yaparsanız, PHP ile program yazarken hangi değişkenin ne sonuç vermesi gerektiğini dikkatle düşünmek zorunda olduğunuzu görürsünüz. Bir kişinin geliri ile adresini toplamak, programcı olarak arzu ettiğiniz bir işlem olmayabilir!

Bununla birlikte elimizde bir kişinin adı ve soyadı ayrı değişkenler halinde ise, bunları birbirine ekleyerek (concatenation) ortaya yeni bir alfanümerik değişken çıkartabiliriz:

<?php

$adi = "Reşit";

$soyadi = "Muhtar";

$adi_soyadi = $adi . " " . $soyadi;

print (" ");

print ($adi_soyadi);

print ($adi . "'nın soyadı " . $soyadi . "'dir.")

?>

Bu örnekte, sadece ekleme yoluyla yeni bir değişken oluşturmakla kalmıyoruz; fakat alfanümerik değişkenleri, başka metinlerle de birbirine ekleyebildiğimizi görüyoruz. Bu işlemi nokta işaretiyle (.) yapıyoruz. Bu işlemciyle sadece değişkenlerin değerlerini değil fakat metinleri de birbirine ekleyebiliriz:

<?php

print ("İyileri iyikleri ile alkışla; " . "..." . "ve sen soluklarında daima Mesîh ol..! ")

?>

PHP'nin atama işlemcisinin eşittir (=) işareti olduğunu hatırlıyorsunuz birleşik-atama (combined-assignment) işlemcileri, bu işarete diğer aritmetik işlemciler eklenerek oluşturulur.

İşlemci Örnek Anlamı

+= $a += 5 $a = $a + 5

-= $a -= 5 $a = $a - 5

/= $a /=5 $a = $a / 5

*= $a *= 5 $a = $a * 5

%= $a %= 5 $a = $a % 5

.= $a .= "metin" $a = $a" metin"

Bu işlemi zihnimizde, "A değişkeninin mevcut değerine 5 ekle, çıkan sonucu A değişkenin yeni değeri yap!" şeklinde canlandırabiliriz.

Bir Arttırmak veya Azaltmak için

Değerleri sadece 1 arttırmak veya azaltmak için PHP, bir kolaylık sağlar:

$a++veya ++$a: $a'nın değerini 1 arttırır;

$a--veya --$a: $a'nın değerini 1 eksiltir.

++ veya -- işaretinin değişken adından önce veya sonra olmasının sonucu farklı olur. İşaretler değişkenin adından önce ise PHP önce değişkenin değerini bir arttırır veya eksiltir, sonra bu yeni değeri işleme katar; işaretler değişken adından sonra ise, PHP değişkenin o andaki değerini işleme kadar, sonra değeri bir arttırır veya eksiltir.

PHP'nin karşılaştırma yapması için kullandığımız işlemciler ise işlem işaretinin sağı ve solundaki değerleri veya değişkenlerin değerlerini işaretin belirttiği karşılaştırmayı yaptıktan sonra ortaya ya doğru (true) ya da yanlış (false) sonucunu çıkartırlar. Söz gelimi, değeri 6 olan değişkenin 5'ten büyük olup olmadığını sınarsak, sonuç doğru; 5'ten küçük olup olmadığını sınarsak sonuç yanlış çıkacaktır. PHP'nin karşılaştırma işlemcileri şunlardır:

İşlemci Örnek Örnek $a=6 ise:

== eşitse $a == 5 Yanlış/False

!= eşit değilse $a != 5 Doğru/True

=== aynı ise $a === 5 Yanlış/False

> büyükse $a > 5 Doğuru/True

< küçükse $a < 5 Yanlış/False

<= küçükse $a <= 5 Yanlış/False

veya eşitse

>= büyükse $a >= 5 Doğru/True

veya eşitse

PHP'nin karşılaştırma işlemcileri hem tam ve ondalık sayı türü değerlerle, hem de alfanümerik değerlerle kullanılabilir.

Daha ileri aşamalarda, bazen değişkenlerimizin karşılaştırmasının bu kadar basit olamayacağını; kimi zaman iki grup değişkenin karşılaştırılması gerektiği durumların bulunduğu göreceğiz. Diyelim ki, bir öğrencinin başarılı sayılması için hem vize notunun, hem de yılsonu sınav notunun belirli sayılardan büyük olması gerekiyor. Bu durumu ancak karmaşık-mantıksal sınamadan geçirmemiz gerekir. Bu sınamayı iki ayrı sınama sonucu ile birlikte kullanırız. Örneğin:

vize notu yeterli - final notu yetersiz = kalır (yanlış/false)

vize notu yeterli - final notu yeterli = geçer (doğru/true)

PHP'de bu karşılaştırmayı iki grubun arasına koyduğumuz işaretlerle yaparız İşaretin sağ ve sol tarafının doğruluğu veya yanlışığı işarete göre nihai sonucun doğru veya yanlış olmasını sağlar. Bu karşılaştırmaları yaparken şu işlemcileri kullanırız:

İşlemci Adı Anlamı Örnek

|| veya sol veya sağ doğru doğru || yanlış = doğru

or veya sol veya sağ doğru doğru || yanlış = doğru

&& ve sol ve sağ doğru doğru || yanlış = yanlış

and ve sol ve sağ doğru doğru || yanlış = yanlış

Xor Şartlı-veya Sadece sol veya sağ doğru doğru || yanlış = doğru

! Değil sol veya sağ yanlış doğru || yanlış = doğru

"veya" ve "ve" sınamaları için iki ayrı işlem işareti bulunmasının sebebi, PHP'nin işlem sırasıyla ilgilidir. Birazdan oraya geliyoruz. Şimdi, kavranması kolay olmayan ikili mantıksal sınamalara bir örnek verelim; yukarıda öğrencinin durumunu PHP komutu olarak yazalım.

<?php

$vize = 45;

$final = 65;

if ($vize >= 50 && $final >= 50) {

print ("Öğrenci geçti!");

}

else {

print ("Öğrenci kaldı!");

}

?>

Mantıksal karşılaştırma işlemleri daha da karmaşık olabilir. Örneğin, öğrencinin geçmiş sayılması için yılsonu vize ve final notlarının 45'dan yüksek, ve ya birinci sömester notunun ya da vize ve final notlarının ortalamasının 65'den yüksek olması şartı aranabilir. (Kabul; kötü bir örnek oldu. Ama sırf alıştırma için!) Bu durumda kodu şöyle yazmamız gerekirdi:

<?php

$vize = 45;

$final = 65;

$ilk_sem = 45;

$ortalama = ($vize + $final) / 2;

if (($vize >= 45 && $final >= 45) and ($ilk_se >= 65 || $ortalama >= 65)) {

print ("Öğrenci geçti!");

}

else {

print ("Öğrenci kaldı!");

}

?>

Burada, PHP önce || veya && işaretinin sonucunu bulacak sonra and veya or işlemcisinin gereğini yapaçaktır. Bu kodun vereceği sonucu, bilgisayarda çalıştırmadan tahmin edebilir misiniz? İpucu: Bu öğrencinin yerinde olmak istemezdim!

İşlem önceliği deyince.. Bütün programlama dilleri gibi PHP için de işlemlerin hangi sırada yapıldığı önem taşır. "5 + 4 * 2" işleminin sonucu, önce 5 ile 4'ün toplanması ve sonucun 2 ile çarpılması halinde başka, 4'ün 2 ile çarpılması ve sonucun 5 ile toplanması halinde başka olacaktır. Bu bakımdan, PHP'nin hangi işlemi önce yaptığı, hangi işlemi sonra yaptığını bilmemiz gerekir. PHP'deki işlemlerin yapılış sırası şöyledir:

++ ve --

/ * %

+ -

< <= => >

== === | =

&&

||

= += -= /= %= .=

and

xor

or

r.

Sabit Değerler

İster Web, ister Web-dışı amaçlı olsun, bir programın bazen başındanh sonuna kadar değeri değişmeyen değişkene ihtiyacı olabilir. "Değeri değişmeyen değişken" teriminin anlamsız olduğu kanısında iseniz, bunlara sabit değerler adını da verebilirsiniz! PHP'de sabit değerler, Script boyunca değişmeden kalır.

Sabit değerler, değişkenlerden farklı şekilde oluşturulur. Bunun için PHP'nin define() fonksiyonunu kullanırız. Bu fonksiyonun yazım kuralı şöyledir:

define ("SABIT_DEGER", değer);

Burada SABIT_DEGER yerine, tanımlamak istediğimiz sabit değere vereceğimiz isim, değer yerine de sabit değeri yazarız. Örnek:

<?php

$Dolar_miktar = 125;

define ( "DOLAR_KURU", 625675);

$TL_Tutar = $Dolar_miktar * DOLAR_KURU;

print ($TL_Tutar);

?>

Burada tanımladığımız DOLAR_KURU sabit-değeri, tıpkı bir değişken gibi kullanılabilir. Fakat bir sabit değeri tanımladıktan sonra içeriğini değiştiremezsiniz. Sabit değer ile aynı ismi taşıyan değişken oluşturmak mümkündür; ancak aynı ismi taşısa da bir sabit ile değişkeni (birinin adının önünde $ işareti bulunduğu için) karıştırmak kolay olmasa gerek.

Tanımlanmış olan bir sabiti yeniden oluşturamayız; ama buna teşebbüs ettiğimizde PHP hata vermez. Bir sabit değerin oluşturulmuş olup olmadığını defined() fonksiyonu ile anlayabiliriz:

<?php

$Dolar_miktar = 125;

if (defined( "DOLAR_KURU" )) {

echo ("Sabit değer daha önce tanımlanmıştı. ");

}

define ( "DOLAR_KURU", 625675);

$TL_Tutar = $Dolar_miktar * DOLAR_KURU;

print ($TL_Tutar);

?>

Bu programı, bu şekilde ve define() komutunu en üst satıra alarak çalıştırırsanız, ikinci çalıştırışınızda programın sabit değeri yeniden oluşturmayı reddettiğini görecektiniz. Sabit değerleri, Web sitesinde ziyaretçilerin girdiği verilerden alarak kendiliğinden oluşturan bir program yazdığınızda, defined() fonksiyonu mantıksal hata yapmanızı önler.

PHP'nin kullanılmaya hazır bir kaç sabid değeri vardır. True (doğru) değeri 1 olan, False (yanlış) ise değeri sıfır sayısı veya boş alfanümerik olan iki sabittir. Diğer sabitler şunlardır:

__FILE__ : O anda çalışmakta olan PHP dosyasının adı (kelimenin önünde ve sonunda iki alt-çizgi var);

__LINE__ : Bu ifadenin yer aldığı satırın sayısı (kelimenin önünde ve sonunda iki alt-çizgi var);

PHP_VERSION: PHP'nin sürümü (İki kelimenin arasında bir alt-çizgi var);

PHP_OS: PHP'nin çalıştığı işletim sistemi (İki kelimenin arasında bir alt-çizgi var);

PHP_VERSION : PHP'nin sürümü (İki kelimenin arasında bir alt-çizgi var);

Bunlara ek olarak, E_ERROR, E_WARNING, E_NOTICE ve E_PARSE şeklinde hata durumunda hatanın çeşitli özelliklerini bildiren sabit değerleri de kullanabiliriz.

PHP hakkında çok daha geniş bilgiyi phpinfo() fonksiyonunu çağırak alabilirsiniz.

Tarih ve saat Verisi

PHP, o andaki zaman bilgisini, saat, dakika, saniye ve salise olarak; tarih bilgisini yıl, ay, gün (sayı veya isim olarak), programımızın herhangi bir yerinde bize bildirebilir. Bu bilgiyi Web sunucusunda istediğimiz anda, muhtemelen sunucunun bulunduğu bilgisayarın sistem saatinden alacak olan PHP, sunucu programında farklı bölgesel ayarlar için gerekli düzenleme yapılmışsa, bu imkandan yararlanarak bize sunucunun değil, arzu ettiğimiz bölgenin saat ve tarihini bildirebilir.

Özellikle Türkiye'de olmayan bir sunucuda bu imkanın bulunup bulunmadığını, ancak sınayarak veya sistem yöneticisine sorarak öğrenebiliriz. Böylebir sıNama için şu kodları programınızın başına koyun:

<?php

setlocale ("LC_TIME", "TR");

print (strftime ("Türkçe bugün günlerden: %A "));

?>

Browser penceresinde "Türkçe bugün günlerden Sunday" yazısını okursanız, sunucuda Türkçe için bölgesel ayar desteği yok demektir!

PHP'nin zaman ve tarih belirlemekte kullanabileceğiniz başlıca fonksiyonu getdate() ise şxöyle kullanılır.

getdate() Tarih ve saat bilgisini alır ve ve vereceğiniz bir isimdeki dizi-değişkende kaydeder. Örnek:

$saat_tarih = getdate()

Bu durumda, $saat_tarih dizi değişkeninde sırasıyla şu bilgiler yer alır:

32 saniye

57 dakika

6 saat

30 ayın gün sayısı (1-31)

0 haftanın gün sayısı (1-7)

7 ayın sayısı (1-12)

2000 yıl

211 yılın kaçıncı günü

Sunday günün adı

July ayın adı

964929452 Unix sistemlerinde Epoch biçiminde zaman bilgisi

PHP'nin tarih ve saat bilgisini biçimlendirmede yararlandığımız date() fonksiyonunu daha sonra metin biçimlerdirme bölümünde ele alacağız

Bu Site Google Adsense ile Gelir Elde Ediyor · Tarih: 2024-04-20, 05:37:22 Mesaj konusu: Forum Arası Reklamlar